دکتر سعید حسام پور، رئیس مرکز مطالعات ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شیراز و استاد بخش زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز در خصوص رسالت این مرکز گفت: پیش از تأسیس گرایش ادبیات کودک و نوجوان در دانشگاه شیراز، در ایران ادبیات کودک و نوجوان، به صورت غیر دانشگاهی فعال بوده است و کانون پرورش فکری کودکان متولی ترویج و گسترش آن بود؛ اما برای اینکه به صورت علمی و دانشگاهی به آن نگاه شود و تحقیقات و پژوهش ها هم سمت و سوی علمی تر و سنجیده تری داشته باشد؛ نیاز به تأسیس ادبیات کودک و نوجوان در دانشگاه بود و ضرورت تأسیس این گرایش از همین جا در دانشگاه شیراز پدیدار شد.
در حال حاضر بیش از یک دهه است که نام دانشگاه شیراز، با ادبیات کودک و نوجوان پیوند یافته است و در حال حاضر تنها مرکز پژوهشی مطالعات ادبیات کودک و نوجوان در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران متعلق به دانشگاه شیراز می باشد.
ایشان افزود؛ ضرورت تأسیس گرایش ادبیات کودک و نوجوان بر این بوده است که در واقع زمینه برای تعمیق بخشیدن و علمی تر شدن این حوزه و ایجاد فضایی از طریق پرورش صاحب نظران دانشگاهی فراهم گردد. زیرا رسالت اصلی مرکز تعمیق بخشیدن و توسعه و گسترش دادن ادبیات کودک و نوجوان است.
از این رو در آغاز، گرایش ادبیات کودک و نوجوان در مقطع کارشناسی ارشد در ایران راه اندازی شد که ما بتوانیم صاحب نظرانی تربیت کنیم تا به صورت کاملا حرفه ای و پرورش یافته به این حوزه بپردازند.
رئیس مرکز مطالعات و ادبیات کودک دانشگاه شیراز بیان کرد: با توجه به توسعه ی همه جانبه یا فراگیرتر شدن امکانات مجازی، بازی ها و انیمیشن ها و... نیاز هست که به حوزه ی کودک و رسانه بیش تر بپردازیم. همچنین بیش از گذشته، مخاطب را وارد نقد آثار کنیم و بیشتر از حضور مستقیم کودک و نوجوان به عنوان مخاطبان اصلی این آثار کمک بگیریم. وی تصریح کرد: هرچند که تاکنون هم کارهایی در این زمینه انجام شده، اما به نظر میرسد لازم است تا با بهره گیری مستقیم از این مخاطبان، در گام نخست نیازسنجی کنیم و سپس پژوهش ها و آثاری را بر اساس نیازهای این گروه منتشر کنیم و همه این ها مستلزم حمایت جهت راه اندازی دوره ی دکتری ادبیات کودک و نوجوان، همچنین حمایت از کرسی پسا دکتری ادبیات کودک و طرح های پژوهشی مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان است و می بایست هماهنگی بیشتری میان سازمان های مختلف ازجمله وزارت علوم٬ وزارت ارشاد، آموزش و پرورش و صدا وسیما و به طور کلی رسانه های عمومی به وجود آید.
دکتر حسام پور ادامه داد: هرچند تاکنون پژوهش های بنیادین ارزشمندی انجام شده، اما همچنان نیاز به انجام پژوهش های متعددی داریم، به ویژه اینکه اگر تاکنون بیش تر به سمت پژوهش های بنیادین رفتیم، از این به بعد نیاز هست که به سمت پژوهش های کاربردی و عملی تر برویم. به ویژه گسترش گفتمانها و نظریه هایی که بیشتر متناسب با فرهنگ و جامعه ما است و در این زمینه نیاز هست که با بازخوانی، تأمل و تعمق در آثار کودک و نوجوان بومی و ایرانی به بررسی آثار ادبی کودک و نوجوان بپردازیم و ببینیم که چه نقاط قوت و چه نقاط ضعفی دارند. این موضوع می تواند به پژوهشهای دانشگاهی و تولیدات مطالعات کودک و نوجوان در انواع مختلف مانند رمان نوجوان، کتاب های تصویری داستانی و... جهت دهد.
در پایان دکتر حسام پور با ذکر این نکته که با تأسیس گرایش ادبیات کودک و نوجوان، به دلیل تمرکز و درنگ بیش تر روی این حوزه تا حد زیادی از پراکنده کاری جلوگیری شده است و فقط راه اندازی این گرایش نمی توانست این کار را انجام دهد؛ به این موضوع پرداخت که فعالیت های مرکز مطالعات ادبیات کودک و نوجوان برای ارتباط بیشتر با جامعه در چند محور آموزشی، پژوهشی، تأسیس کتابخانه ی تخصصی و تولید کتاب، برگزاری همایش ها ، جشنواره ها و نشست های تخصصی دانشگاهی صورت میپذیرد که عناوین آن به طور مختصر به شرح ذیل ارائه میگردد:
- فعالیت‌های‌آموزشی
نخستین دوره‌ی‌کارشناسی ارشد ادبیات کودک در مهرماه سال 1389 در بخش ادبیات فارسی دانشگاه شیراز گشایش یافت و این مقطع تاکنون 8 دوره فارغ التحصیل داشته است.
- فعالیت‌های‌پژوهشی
1 .طرح‌ها پژوهشی:
طرح های مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، برای‌کمک به تولید و ژرف سازی نظریه ادبیات‌کودک در سطح ملی، در برگیرنده دو نوع فعالیت ترجمه و تألیف است. از این رو طرح‌هایی‌که هم اکنون در مرکز به تصویب رسیده و اجرای آنها آغاز‌گشته است عبارتند از:
- شعرشناسی توصیفی تحلیلی شعر‌کودک و نوجوان
- تصویرگران‌کتاب‌های‌کودکان
- مقاله شناسی توصیفی‌ادبیات‌کودک و نوجوان
- تدوین درسنامه‌ی روش تحقیق در ادبیات کودک
- کتابشناسی توصیفی تحلیلی کتابهای تصویری داستانی
- کتابشناسی توصیفی تحلیلی نقد و نظر در ادبیات کودک
- نظریه‌ی ادبیات کودک و مفهوم کودکی
- فرهنگ اصطلاحات ادبیات کودک
2. پایان‌نامه‌ها:
تاکنون بیش از 75 پایان‌نامه در زمینه‌ی ادبیات‌کودک و نوجوان زیر نظر مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز نوشته و دفاع شده است.
3 .کتابهای منتشر شده:
- دیگرخوانیهای ناگزیر
- افسانه‌ها و قصه‌های مردم کوهمره سرخی
- ترجمه کتاب فلسفه کودکی
- مجموعه سه جلدی کتاب های پژوهشی: ادبیات تطبیقی کودکان، درآمدی بر رویکرد های زیبایی شناختی به ادبیات کودک، قرون کودکی تاریخ اجتماعی زندگی خانوادگی.
4 .مجله‌ی‌مطالعات‌ادبیات‌کودک:
تنها مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک که به نشر دستاورد ها و پژوهش های معتبر در این حوزه می پردازد و از ابتدای شروع به انتشار دو فصلنامه‌ی علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک، تاکنون21 شماره به طور پیوسته به‌چاپ رسیده‌است. لازم به ذکر است که این دستاورد ها در دو حوزه نظری و جامعه و صنعت است.
همایش‌ها:
هر دو سال یکبار در اردیبهشت ماه در دانشگاه شیراز یک رویداد پژوهشی و فرهنگی به نام همایش ادبیات کودک که پژوهشگران، صاحب نظران و نویسندگان این حوزه به ارائه آخرین دستاورد های خود می پردازند، برگزار می کند.
تاکنون هفت همایش در سطح ملی و دانشگاهی به شرح زیر برگزار شده است:
- همایش آسیب شناسی نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک در ایران
- ادبیات داستانی کودک و نوجوان
- شعر کودک و نوجوان
- تصویرگری و ادبیات کودک
- رمان نوجوان
- ادبیات کودک نوجوان و معنویت
- تازه های نقد و نظریه ی ادبیات کودک
گفتنی است همایش هشتم با عنوان ادبیات کودک؛ پسا انسانگرایی، پساکرونا و جهان در شرایط مجازی در اردیبهشت 1400 برگزار خواهد شد.
- جشنواره‌ها:
جشنواره‌ی پژوهش:
مرکز مطالعات ادبیات کودک و نوجوان هر دو سال یکبار بهترین رساله‌های کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه‌ی ادبیات کودک را انتخاب و مورد تقدیر قرار می‌دهد. علاوه بر آن تا کنون جشنواره های پژوهشی زیر در مرکز برگزار شده است تا آثار منتخب مورد معرفی قرار بگیرد:
- کتاب های تصویری داستانی تالیفی
- آثار باز نگاری (باز نویسی و باز آفرینی)
- رمان های نوجوان تالیفی منتشر شده
نکته حائز اهمیت این است که در این جشنواره جهت کمک به ارتقاء سطح کیفی آثار، نویسندگان هرساله میتوانند به عنوان مخاطب اصلی این جشنواره ها با توجه به معیارهای جشنواره و اثرات برتر سطح کیفی آثار را افزایش دهند.
- نشست‌ها:
در این نشست ها که اغلب با حضور نوجوانان علاقه مند به کتابخوانی انجام می پذیرد از آنها در حضور کارشناسان حوزه ادبیات کودک (دانشجویان ارشد ودکتری) و در بعضی موارد حضور خود صاحب اثر، خواسته می شود که کتاب را مورد مطالعه قرار داده و به نقد و بررسی در حضور منتقد بزرگسال بپردازند. هدف از انجام این کار تسهیل گری در راستای رشد کتابخوانی کودک و نوجوان و افزایش اعتماد به نفس این عزیزان می باشد. نشست های برگزار شده تا کنون به شرح زیر می باشد:
- نشست نقد و بررسی آثار آرمان آرین
- ملاک های نقد توانمند ساز رمان نوجوان
- نشستی دوستانه با محمد رضا شمس(خالق کتاب های داستانی تصویری کودک و نوجوان)
- عباس کیارستمی سینما و ادبیات کودک و نوجوان
- رویکرد ها و نظریه های باز نویسی و باز آفرینی
- جلسه هم اندیشی نقد و نظریه ادبیات کودک با حضور جمشید خانیان نویسنده رمان نوجوانان
- نقد و بررسی آثار مهدی رجبی
- بررسی کاستی ها و خطاهای رایج در پایان نامه ها و رساله های ادبیات کودکان
- کهن الگو ها و لذت خوانش در آثار احمد رضا احمدی
- راهی به جهان تازه شگرد هایی در داستان نویسی برای کودکان
- نقد و بررسی رمان دلقک اثر هدا حدادی
- ادبیات کودک نمادی از گفتمان دموکراتیک
- نقد و بررسی آثار زهرا فرشاد
- معرفی و نقد آثار شاهنامه به روایت خانم آتوسا صالحی
- چشم انداز موضوعی شعر نوجوان از انقلاب اسلامی تا سال 1390
- سر چشمه های داستانی ادبیات کودک
- نقش ادبیات کودک و نوجوان در تربیت شهروندی
- نشست مجازی رولد دال
- بررسی شعر کودک در آثار شاعران مطرح معاصر
- افتخارات
- شیدا آرامش‌فرد و دکتر‌سعید‌حسام‌پور: برگزیده‌ی‌مقاله‌ی برتر با عنوان( نگاهی به ابعاد روایت مندی در‌داستان سه‌سوت جادویی احمد اکبرپور بر‌پایه‌ی نظریه‌ی ماریا نیکولایوا)
- شیدا آرامش‌فرد برگزیده‌ی‌مقاله‌ی‌برتر با عنوان(دیدار با زمان در‌کاخ اژدها، نکاتی پیرامون زمان روایی در داستان کاخ اژدها از آرمان آرین)
- امین‌ایزدپناه برگزیده‌ی‌مقاله‌ی‌برتر‌با‌عنوان (یک روایت چند صدا، بررسی شیوه های گفتگومندی و‌چند صدایی در‌رمان لالایی برای دختر مرده )
- مهناز جوکاری برگزیده‌ی برترین رساله‌ی دکتری با عنوان (بررسی فرآیندهای گفتمانی شکل‌گیری سوژه در رمان نوجوان ایران)
